Organizacja Narodów Zjednoczonych

W 1944, delegacje ze Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Związku Radzieckiego oraz Republiki Chin- czterech głównych sił sprzymierzonych II wojny światowej- spotkały się w Waszyngtonie DC, aby negocjować warunki nowego powojennego porządku globalnego oraz omówić utworzenie międzynarodowej organizacji, która stała się znana jako Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ).

Organizacja Narodów Zjednoczonych zastąpiła Ligę Narodów utworzoną pod koniec I wojny światowej jako międzynarodowe forum do pokojowego rozwiązywania konfliktów między państwami. Mimo, iż ówczesny prezydent USA, Woodrow Wilson był jednym z głównych sprzymierzeńców tej organizacji, Stany Zjednoczone nigdy nie stały się jej członkiem, czego powodem był mocny sprzeciw izolacyjnych członków Kongresu. Liga Narodów okazała się ostatecznie nieudolna w zapobiegnięciu wybuchowi kolejnej wojny i została oficjalnie rozwiązana w 1946. ${}^1$‍

Stany Zjednoczone odegrały kluczową rolę w utworzeniu ONZ. Karta Narodów Zjednoczonych, kładąca szczególny nacisk na kwestie pokoju, bezpieczeństwa, prawa międzynarodowego, rozwoju gospodarczego i praw człowieka, odzwierciedla w dużej mierze wizję, jaką na powojenny świat mieli ówczesny Prezydent Stanów Zjednoczonych, Franklin D. Roosevelt oraz Premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill. ${}^2$‍ W 1941, przywódcy ci sporządzili projekt Karty Atlantyckiej, która deklarowała zaniechanie terytorialnych ekspansji w następstwie wojny, pokojowe rozwiązywanie konfliktów między zwaśnionymi państwami oraz ogólną współpracę w stosunkach międzynarodowych. Karta Atlantycka stała się punktem wyjścia do Karty Narodów Zjednoczonych.

Stopień zaangażowania się Stanów Zjednoczonych w utworzenie Organizacji Narodów Zjednoczonych, jak i ulokowanie jej siedziby głównej w Nowym Jorku, bardzo dobrze ilustruje wyłonienie się nowego lidera na powojennej arenie globalnej- Stanów Zjednoczonych.${}^3$‍

ONZ składa się z kilku organów głównych, które spełniają wiele różnych funkcji. Sekretariat jest głównym organem administracyjnym ONZ. Pełni on funkcję usługową w stosunku do innych organów ONZ, zajmuje się zabezpieczeniem ich pracy , a także nadzoruje i realizuje uchwalone przez nie programy.

Zgromadzenie Ogólne ONZ jest głównym organem obradującym organizacji. Każde państwo, które jest członkiem ONZ jest reprezentowane w Zgromadzeniu Ogólnym. Organ ten jest powoływany co roku w celu obradowania i głosowania nad ważnymi kwestiami mającymi wpływ na pokój i bezpieczeństwo na świecie. Zgromadzenie Ogólne może wydawać państwom członkowskim zalecenia; nie może natomiast wydawać oficjalnie wiążących decyzji, bądź też takich egzekwować- tutaj zwierzchnictwo ma Rada Bezpieczeństwa.

Rada Bezpieczeństwa składa się z pięciu stałych członków, głównych sił sprzymierzonych podczas II wojny światowej- Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Francja, Rosja oraz Chiny. Rada Bezpieczeństwa ma również dziesięć niestałych miejsc, wybieranych raz na dwa lata spośród pozostałych państw członkowskich. Celem Rady Bezpieczeństwa jest pokojowe rozwiązywanie konfliktów oraz utrzymanie pokoju na świecie. Uchwały Rady Bezpieczeństwa są wiążące i wdrażane przez siły pokojowe ONZ, czyli część sił zbrojnych państw członkowskich oddanych do dyspozycji ONZ.

Rada Gospodarcza i Społeczna (ECOSOC) została utworzona w celu promowania rozwoju, jak i międzynarodowej współpracy gospodarczej i społecznej szczególnie w krajach rozwijających się, nazywanych również w okresie Zimnej Wojny, krajami "Trzeciego Świata".

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (ICJ) jest głównym organem sądowym ONZ z siedzibą w Hadze, w Holandii. Trybunał orzeka w sporach międzypaństwowych oraz wydaje opinie doradcze w kwestiach prawnych na żądanie Zgromadzenia Ogólnego ONZ, a także upoważnionych organizacji wyspecjalizowanych.

W związku z tym, iż Związek Radziecki i Stany Zjednoczone były stałymi członkami Rady Bezpieczeństwa ONZ w okresie zaognienia Zimnej Wojny, rozłam i brak zgody pomiędzy dwoma potęgami zaburzały misję niesienia pokoju na świecie. Było to po części spowodowane przez dwoisty charakter ONZ jako forum do rozwiązywania konfliktów między państwami, oraz jako platformę do wywierania wpływu na opinię międzynarodową. Tak USA, jak i Związek Radziecki wykorzystywały ONZ jako platformę do szerzenia propagandy i zdobycia sobie sprzymierzeńców w zimnej wojnie. Spora część wniosków składanych przez USA bądź Związek Radziecki miały na celu głównie wzajemną krytykę. Jako że każde z państw miało prawo weta w Radzie Bezpieczeństwa, żaden z konfliktów nie mógł być rozwiązany pod warunkiem obopólnej zgody, co zdarzało się rzadko. Opóźniało to w rezultacie negocjacje i wydłużało konflikt.${}^4$‍

Dekolonizacja, czyli proces wyzwolenia zawłaszczonych terytoriów z zależności kolonialnej w latach 1950-tych oraz 1960-tych, zmieniła skład i funkcjonowanie ONZ. W tym okresie, dziesiątki nowych, niepodległych państw w Afryce, Azji oraz na Środkowym Wschodzie wstąpiły do Organizacji Narodów Zjednoczonych próbując skierować jej uwagę w stronę zawiłego procesu odzyskania przez nie niepodległości.${}^5$‍ W wyniku aktywizmu państw, określanych podczas zimnej wojny jako "kraje trzeciego świata", ONZ wzięła na siebie dodatkowe obowiązki zapewnienia im rozwoju gospodarczego, politycznego i społecznego, a także monitorowania, jak i wdrażania podstawowych praw człowieka.

Dlaczego Organizacja Narodów Zjednoczonych została założona? Co Karta Narodów Zjednoczonych mówi nam o jej celach?

Jaki wpływ miała zimna wojna na cele oraz funkcjonowanie Organizacji Narodów Zjednoczonych?

Jak rozwijała się Organizacja Narodów Zjednoczonych na przestrzeni XX wieku?