Kirchner, Autoportret jako żołnierz

Ernst Ludwig Kirchner’s Self-Portrait As a Soldier is a masterpiece of psychological drama. The painting shows Kirchner dressed in a uniform but instead of standing on a battlefield (or another military context), he is standing in his studio with an amputated, bloody arm and a nude model behind him. It is in this contrast between the artist’s clothing and studio space that we can read a complicated coming of age for an idealistic young artist.

W 1905 roku, Kirchner, razem z kilkoma innymi młodymi artystami z Drezna, założył grupę niemieckich ekspresjonistów nazwaną Die Brücke (Most). Ich manifestem stał się wykonany przez Krichnera drzeworyt, którego treść miała nawoływać do boju: “Chcemy zwołać wszystkich młodych ludzi, którzy pokładają w nas swoją przyszłość i jako młodzi ludzie chcemy odebrać starym, zakorzenionym siłom wolność naszych własnych działań”.

Pewni siebie i wierzący, że żyją w epoce wielkich zmian artyści z Brücke postanowili stworzyć zupełnie nowy sposób bycia artystą. Wielką inspiracją Kirchnera był wówczas niemiecki filozof Friedrich Nietzsche. W jego książce Tako rzecze Zaratustra Kirchner odnalazł most jako metaforę związku barbarzyńskiej przeszłości z nowoczesnością jutra. Artyści z Brücke podchwycili tę idę, uznali się za jej spadkobierców tej właśnie i zapragnęli tworzyć sztukę, która odnosiłaby się jednocześnie do przeszłości i teraźniejszości.

Duży wpływ na poglądy ruchu Die Brücke miała również tzw. “sztuka prymitywna” (sztuka pochodząca ze starożytnych cywilizacji lub od społeczeństw nie należących do kultury zachodu, zwłaszcza tych zamieszkujących Afrykę i Azję Środkową). Była ona postrzegana za bardziej uczciwą i bezpośrednią, bardziej naturalną niż ta, którą tworzyli artyści z uprzemysłowionych zachodnich krajów. Duże zainteresowanie budziła w nich również europejska “sztuka ludowa”, dokładniej sztuka pochodząca z obszarów wiejskich. Należy tu zaznaczyć, że Niemcy podczas pierwszej wojny światowej były główną potęgą kolonialną w Afryce. Za te zapożyczenia odpowiedzialna jest więc istniejąca wówczas bardzo skomplikowana kulturowa hierarchia. Może w XXI wieku ciężko to nam przyznać, ale niewątpliwie wspomniana “prymitywna” estetyka (mino, że tak naprawdę jest modernistycznym wytworem) miała niezwykle silny wpływ na sztukę ekspresjonizmu.

Artyści z Die Brücke bardzo szybko zachłysnęli się odnalezionym w “prymitywizmie” “naturalnym” stan rzeczy, wprowadzając go do swojej sztuki oraz do swojego życia. Ich znamienną cechą stały się więc naturalne, niewyidealizowane akty, tworzone na łonie natury. Nagie postacie z obrazów Kirchnera Mało precyzyjne linie, długie kształty, spiczasto zakończone kończyny na obrazie Autoportret jako żołnierz oraz na jego licznych grafikach doskonale reprezentują styl Kirchenra z tego okresu.

Po rozwiązaniu się grupy Die Brücke w 1913 roku (dwa lata przed słynnym Autoportretem) każdy z należącej do niej artystów kontynuował pracę artystyczną, rozwijając swój własny styl. Autoportret Kirchnera pochodzi natomiast z najlepiej ocenianych lat jego kariery. Zaledwie kilka lat wcześniej stworzył on dwa kultowe wizerunki mrocznych ulic Berlina (Plac Poczdamski i Ulice, Berlin) wplatając “prymitywistyczny” styl w nowoczesną metropolię. The young artist was coming into his own, but everything in Kirchner’s world was about to be interrupted by a cataclysmic event: the First World War.

Kirchner volunteered to serve as a driver in the military in order to avoid being drafted into a more dangerous role. However, he was soon declared unfit for service due to issues with his general health, and was sent away to recover. Self-Portrait was painted during that recovery. These circumstances distinguish the 1915 canvas from other avant-garde projects of the period such as Otto Dix’s print series The War (1924), in which the artist depicted the horrors he had witnessed first hand. Kirchner never fought, and this painting is instead an exploration of the artist’s personal fears.

The severed hand in Self-Portrait As a Soldier is not a literal injury, but a metaphor. This differentiates it in important ways from other depictions of wartime amputees, such as Dix’s many representations of wounded veterans designed to shame politicians with a grotesque view of the soldiers who were abandoned when they were no longer considered “useful” to the nation. Kirchner’s is a metaphoric, self-amputation—a potential injury, not to the body—but to his identity as an artist.

Self-Portrait As a Soldier can perhaps be best understood by comparing it with an earlier painting by the artist with similar subject-matter, his Self-Portrait with Model (1907/26). Here, a rounder, healthier-looking Kirchner stands confidently in his studio in a jaunty striped robe. He holds a brush and palette and seems to be wearing less clothing than the model seated behind him, clearly suggesting a sexual relationship. Even the warm colors give the work a sensuous atmosphere. This is the artist at the height of youthful confidence. Compare that with the sallow, angular artist we see in the Self-Portrait as a Soldier. The later painting features darker, colder colors, and the glassy-eyed model looks more like a carved statue than an actual person. Even the skinny, limp cigarette seems to stand in opposition to the robust pipe that the artist smokes in the earlier portrait. Kirchner the soldier stands impotently in his studio, surrounded with everything he would need to make art, were he able to do so.

During the war, Kirchner suffered from alcoholism and drug abuse and for a time his hands and feet were partially paralyzed. In a sense his fears about the war were self-fulfilling. Kirchner recovered and his work was exhibited internationally to much acclaim during the interwar period.

Adolf Hitler persecuted artists who painted in a style that he considered outside of the Aryan ideal soon after he became Chancellor of Germany in 1933. The Degenerate Art (Entartete Kunst) exhibition of 1937 was a grand spectacle that the Nazis organized to mock the modernist art they hated. This was a humiliating time for Kirchner. At least thirty-two of his works were exhibited in the Degenerate Art exhibition. In addition, more than 600 of his works were removed from public collections. He committed suicide in 1938.

Autor eseju: Shawn Roggenkamp