If you're seeing this message, it means we're having trouble loading external resources on our website.

Jeżeli jesteś za filtrem sieci web, prosimy, upewnij się, że domeny *.kastatic.org i *.kasandbox.org są odblokowane.

Główna zawartość

Faszyzm i Mussolini - film z polskimi napisami

Pierwszy faszystowski reżim został ustanowiony przez Benito Mussoliniego we Włoszech w 1925 roku. Słowo "faszyzm" pochodzi od włoskiego słowa "fascio"("wiązka, związek"), symbolizującego siłę w jedności. Faszyści wierzą w jednopartyjną, totalitarną kontrolę nad narodem i jego gospodarką. Reżimy faszystowskie cenią sobie nacjonalizm i militaryzację oraz często budują nacjonalistyczny zapał wokół koncepcji wspólnej wyższości rasowej lub etnicznej. Faszystowski reżim Mussoliniego z lat 20. zainspirował reżim Adolfa Hitlera w Niemczech. Stworzone przez: Sal Khan.

Chcesz dołączyć do dyskusji?

Na razie brak głosów w dyskusji
Rozumiesz angielski? Kliknij tutaj, aby zobaczyć więcej dyskusji na angielskiej wersji strony Khan Academy.

Transkrypcja filmu video

Kiedy ktoś posługuje się dzisiaj terminami "faszyzm" lub "faszysta", zazwyczaj używa ich w sposób obraźliwy, aby odnieść je do grupy, reżimu lub nawet jednostki, która jest nadmiernie agresywna, kontrolująca i totalitarna. Tak naprawdę jednak ich początki sięgają Benito Mussoliniego, który sprawował władzę we Włoszech w latach 20. i 30. XX wieku, a także w czasie II wojny światowej. Włosi z dumą nazywali siebie faszystami, a swoją ideologię faszyzmem. Terminy faszysta i faszyzm pochodzą od włoskiego słowa "fascio", które dosłownie oznacza wiązkę. Wywodzi się to z idei, że wiązka np. rózg jest silniejsza niż pojedyncza rózga. Jest to też symbol faszyzmu. Ten symbol wiązki, ten pęk rózg, istniał na tysiące lat przed Mussolinim. Sięga aż do czasów rzymskich. A nawet, opierając się na tym, co przeczytałem, nawet poprzedza rzymskie czasy jako symbol jedności, symbol siły państwa. Jeszcze zanim pojawił się Mussolini, termin ten był używany przez wiele, wiele, wiele grup, które postrzegały siebie jako ligę rewolucjonistów, grupę ludzi w jakiś sposób walczących o zmianę. Nie inaczej było z Mussolinim. Na przełomie 1914 i 1915 roku założył on Fasci d'Azione Rivoluzionaria. I jeszcze raz bardzo przepraszam za moją okropną wymowę włoskich słów. Dosłownie oznacza to grupę działania rewolucyjnego, czy też rewolucyjną grupę działania, została ona założona przez Mussoliniego w 1915 roku. Tak naprawdę był to odłam Partii Socjalistycznej. Jest w tym pewna ironia, bo Mussolini i faszyzm są w szczególności kojarzeni z silnie antysocjalistyczną ideologią. Ale kiedy Europa przystępowała do I wojny światowej w 1914 roku, ...1914... część głównego nurtu Włoskiej Partii Socjalistycznej była przeciwna włączeniu się Włoch do wojny. Chcieli, aby Włochy zachowały neutralność. Natomiast odłamowe, bardziej nacjonalistyczne grupy mówiły: 'Słuchajcie, to jest szansa dla Włoch, żeby upomnieć się o swoje prawa. Powinniśmy przyłączyć się do wojny po stronie ententy'. Mussolini był jedną z tych jednostek. Z powodu jego silnego pro-wojennego nastawienia, został wyrzucony ze swojej... był szefem socjalistycznej gazety w 1914 roku. Po tym, w 1915 roku zakłada Fasci d'Azione Rivoluzionaria. Po tym, w 1915 roku zakłada Fasci d'Azione Rivoluzionaria. A pod koniec I wojny światowej, w 1919 roku, zakłada nową grupę o nazwie Fasci Italiani di Combattimento. Dosłownie tłumaczy się to tak: fasci oznacza grupę, lub ligę, czyli Rewolucyjna Liga Włochów Bojowników. grupę, lub ligę, czyli Rewolucyjna Liga Włochów Bojowników. Albo Włoska Grupa Rewolucyjna Bojowników, tak też można by to przetłumaczyć, albo Grupa Włoskich Bojowników, tak też pasuje. Ich ideologia... ich ideologia nie była dobrze ugruntowana w momencie założenia. Jej zamysł skupiał się wokół idei bycia super pro-nacjonalistycznym, ale zaczęła się ona rozwijać w latach 20-tych i 30-tych. Główną ideą, jak już mówiłem, był skrajny nacjonalizm. ...skrajny nacjonalizm... Przez skrajny nacjonalizm, czy nacjonalizm w ogóle, rozumiemy stawianie interesów jednego narodu, jednej grupy ponad wszystkimi innymi. Przedkładanie interesów państwa nad wszystko inne. Faszyzm często postrzegany jest za prawicowy. Ale w swojej najczystszej formie nie jest on ani lewicowy, ani prawicowy. Na lewym końcu spektrum możemy sobie wyobrazić komunizm lub socjalizm. Ja zapiszę komunizm, bo można go traktować jako skrajną formę socjalizmu. Komunizm. A po skrajnej prawicy, można sobie wyobrazić po prostu całkowity wolny rynek. Całkowity, nieskrępowany, wolny rynek. Ultra mały rząd. A faszyści i skrajni nacjonaliści nie uważali się za żaden z tych dwóch krańców spektrum. Postrzegali siebie jako odrębną drogę, na której wszystko było podporządkowane, sama ekonomia była podporządkowana państwu. To powiedziawszy, mieli oni tendencję do sprzymierzania się bardziej z prawicowcami. Więc nawet jeśli nie byli oni całkowicie wolnorynkowymi kapitalistami, to byli za to zagorzałymi antykomunistami i antysocjalistami, to byli za to zagorzałymi antykomunistami i antysocjalistami, co spowodowało, że sprzymierzali się nieco bardziej z prawicą. Ale nie uważali siebie za Ale nie uważali siebie za jedną z tych skrajnie prawicowych ideologii, według których rząd powinien być podporządkowany gospodarce i powinien być tak mały, jak to tylko możliwe. Uważali raczej, że gospodarka ma służyć interesom narodowym. Inną ideologią, którą faszyści zaczęli wyznawać, była idea, że siła jest pełnoprawną częścią polityki. A więc siła w polityce. Jak to wygląda w praktyce pokazali faszyści Benito Mussoliniego wykorzystując Czarne Koszule, czyli ich grupę paramilitarną, do ostatecznego przejęcia kontroli politycznej i jej egzekwowania. Można to było później zobaczyć też np. u nazistów. Oni też są zwykle kojarzeni z faszyzmem, ich oddziały szturmowe i bataliony szturmowe, ich siły paramilitarne, które wykorzystywali do sprawowania kontroli politycznej. Innym ich aspektem - i, jak można się domyślić, dotyczy to i Mussoliniego, i nazistów - było to, że nie byli oni fanami demokracji. było to, że nie byli oni fanami demokracji. Nie tylko uważali, że wszystko powinno być podporządkowane państwu, ale że państwo powinno mieć absolutną kontrolę. Tak więc nie demokracja, ale silny przywódca na szczycie. Jedna silna partia na szczycie. W przypadku Mussoliniego byli to faszyści, a w przypadku Hitlera - naziści. Tak więc totalitaryzm. Całkowity totalitaryzm. I jeszcze - a to wszystko łączy się w całość - agresywna polityka zagraniczna. Ta agresywna polityka zagraniczna wynikała z przekonania o wyższości kulturowej - - a jeśli mowa o nazistach, to też z wiary w skrajną wyższość rasową, wyższość kulturową. Rozróżniam ich tu nieco, ponieważ Mussolini nie traktował tego na serio. Chociaż Hitler patrzył na Mussoliniego jak na wzór do naśladowania - przejęcie władzy przez Mussoliniego w 1922 roku zainspirowało Hitlera do przeprowadzenia puczu monachijskiego, to Mussolini nie miał zbyt dobrego zdania o Hitlerze przez większość lat dwudziestych, a nawet wczesne lata trzydzieste. Uważał, że idee Hitlera dotyczące czystości rasowej były urojeniem, że nie ma czegoś takiego jak czysta rasa. Nie podobało mu się też, że Hitler nazwał Włochów rasą kundli. Z drugiej strony sam uważał, że Włosi są kulturowo lepsi, co stanowiło dla nich uzasadnienie ich agresywnej polityki zagranicznej, przejmowania kolejnych terytoriów w Europie i Afryce. I jak się przekonamy, przez to, że mieli tyle wspólnego pod względem ideologicznym -- naziści byli po prostu jakby ich bardziej ekstremalną wersją, choć sami faszyści też byli dość ekstremalni, ale naziści byli bardziej ekstremalną wersją tej samej ideologii -- to, chociaż w latach 20. i na początku 30. Mussolini chętniej sprzymierza się z innymi potęgami w Europie, w szczególności z Wielką Brytanią i Francją, to w drugiej połowie lat 30. Mussolini i Hitler okazują się sobie bratnimi duszami. Obaj prowadzą agresywną politykę zagraniczną. Obaj chcą zdobywać kolejne terytoria. Obaj uważają, że potrzebują przestrzeni dla swoich lepszych populacji, dla swoich lepszych kulturowo, a w przypadku nazistów, lepszych rasowo populacji, aby mogły się one rozwijać i kwitnąć. W ten sposób więc w drugiej połowie lat 30. i podczas II wojny światowej Mussolini i faszyści stają się bliskimi sojusznikami Hitlera i nazistów.