Republika Rzymska

Jak Rzym przekształcił się z jednego z wielu państw-miast Półwyspu Apenińskiego w centrum najpotężniejszego imperium starożytnego świata? Odpowiedź po części leży w politycznych instytucjach, jakie Rzym rozwinął bardzo wcześnie w swojej historii. W miarę jak Rzym rozpościera swoje wpływy nad coraz większymi obszarami, jego polityczne instytucje okazują się zarówno sprężyste, jak i elastyczne, co pozwala tworzyć całość z wielu różnorodnych narodów.

Według tradycji Rzymskiej ustrój republikański zapoczątkowano w 509 r. p.n.e., kiedy grupa arystokratów obaliła ostatniego króla Rzymu. Rzymianie zastąpili króla dwoma konsulami - władcami mającymi podobne uprawnienia jak król, lecz wybieranymi na jednoroczną kadencję. Każdy konsul miał prawo weta, czyli odrzucenia działań np. drugiego konsula. Pomimo, że urząd konsula w swojej ostatecznej formie pojawił się zapewne dopiero około 300 r. p.n.e., sam pomysł leżący u podstaw - walka ze skupianiem władzy w ręku jednostki - zaistniał bardzo wcześnie w myśli Rzymskiej i ukształtował wiele ich instytucji politycznych.

Rzymskie instytucje polityczne odzwierciedlały Rzymskie społeczeństwo, które było podzielone na dwie kasty: patrycjuszy, bogate elity oraz plebejuszy, zwykłych ludzi. Pierwotnie tylko patrycjusze mogli obejmować urzędy polityczne i podejmować istotne decyzje. Na przykład plebejusze nie mogli wchodzić w skład Senatu - ciała doradczego, nie podejmującego samodzielnie ustaw, lecz z którego zdaniem konsulowie bardzo się liczyli. Aby zostać senatorem należało mieć już karierę polityczną, czego plebejusze nie mogli robić. Wraz z upływem czasu jednak, plebejusze zdobyli więcej wpływu na system polityczny.

Between the years 494 and 287 BCE, new political offices for plebeians were created and access to higher office, including the consulship, was opened to them. Voting assemblies and councils were established that gave plebeians more say in the politics of Rome. In 287 BCE, a law removed the last barrier to plebeian political participation by abolishing the requirement that proposed laws had to be approved by patrician senators before the Plebeian Council could consider them.

The Plebeian Council had real power and influence in Roman politics and some plebeians gained power and wealth under these new arrangements, but many remained poor. One reason that political rights did not lead to major changes was that the Comitia Centuriata—the main voting assembly that elected consuls and other important officials—was organized based on wealth. Each century—or voting group—had one vote, but the wealthy were split into smaller groups than the poor, giving the vote of a wealthy Roman more influence.

Pomimo, że system głosowania mógł wyglądać na specjalnie tak dobrany by wzmacniać bogatych, to właściwie był odzwierciedleniem struktury wojskowej Rzymu. Komicja centurialne nazywają się od centurii - dosłownie grupy 100 żołnierzy, chociaż w praktyce nigdy nie było to idealnie tyle - która była standardową rzymską jednostką wojskową za czasów królestwa i przez większość okresu republikańskiego. Mężczyźni byli dzieleni na klasy na podstawie ich zamożności, ponieważ żołnierze musieli sami zadbać o swój ekwipunek. Tylko zamożni mogli sobie pozwolić na uzbrojenie wysokiej jakości, przez co byli bardzo cennymi żołnierzami. Ludzie bez majątków nie nadawali się do służby wojskowej i ci najbiedniejsi Rzymianie, pomimo że najliczniejsi, obsadzali najmniejszą ilość centurii podczas głosowania.

Rzymianie generalnie nie widzieli problemu w oddaniu większości władzy politycznej zamożnym. Po części wynikało to z przeświadczenia, że bogaci mają więcej do stracenia w wypadku porażki Rzymu, mają więc lepszą motywację do walki i lepiej wiedzą, co będzie dobre dla miasta.

Rzymianie nie mieli jakiegoś odgórnego planu założenia imperium. Rzym rozszerzał się, gdy popadał w konflikty z okolicznymi miastami-państwami, królestwami oraz cesarstwami i musiał wytworzyć sposoby na zarządzanie tymi nowopodbitymi terytoriami i ludami. Rzymianie nie próbowali zmienić wszystkich podbitych ludów w Rzymian. Większość miast i regionów okupowanych przez Rzymian mogło zachować swoje istniejące kulturalne i polityczne instytucje. Jedyną niezmienną powinnością narzucaną przez Rzymian był obowiązek dostarczania żołnierzy na nowe kampanie. W starożytności po zwycięstwie zwykle następował podział łupów, co zachęcało nowych sprzymierzeńców Rzymu do stanięcia po ich stronie.

Większość podbitych ludów miało otrzymywało pewien stopień obywatelstwa Rzymskiego, czasami z pełnymi prawami do głosowania. Ponieważ jednak, aby głosować, należało osobiście stawić się w Rzymie, rozszerzenie praw do głosowania poza samo miasto nie wpłynęło drastycznie na sytuację polityczną Rzymu. Jednakże, prawa obywatelskie pomagały budować poczucie wspólnoty i jedności z Rzymem,

W celu zarządzania nowymi terytoriami, Rzymianie dzielili je na prowincje i mianowali byłych polityków do zarządzania nimi. Ze względu na odległość między większością z tych prowincji a stolicą, owi gubernatorzy zwykle dysponowali znaczną siłą i uprawnieniami w rozwiązywaniu lokalnych spraw. Rzymianie próbowali uzyskać balans, dając gubernatorom wystarczającą siłę by mogli kontrolować prowincję, natomiast zbyt małą by mogli zbuntować się przeciw Rzymowi.

Pomimo, że Rzymu za bardzo nie interesowało zarządzanie codziennym życiem swoich sprzymierzeńców, to w miarę jak jego wpływ się rozszerzał, musiał się dostosować. Drogi były sposobem na spotęgowanie wojska i ekonomii, gdyż zarówno wojska jak i dobra mogły poruszać się łatwiej i szybciej. Wraz z rozwojem Rzymianie zaczęli też bić monety, a w 211 r. p.n.e. wprowadzili małą srebrną monetę zwaną denarem, która stała się standardową monetą przez większość czasu trwania Rzymu.

Ustandaryzowanie waluty uprościło handel w rosnącym Rzymskim świecie. Monety można było wymieniać za dobra i usługi oraz były łatwe w transporcie. Waluta ułatwiała lokowanie i zarządzanie surowcami, co z kolei zachęcało do współpracy gospodarczej.

Rzymianie angażowali się też w handel morski - szczególnie na Morzu Śródziemnym. Ich sieć handlowa rozwijała się wraz z ich wpływami politycznymi, gdyż relacje handlowe były zwykle zależne od relacji politycznych. Kombinacja wypraw grabieżczych, doskonałych dróg, standardowej waluty i rosnącej ochrony wojskowej nad wciąż większym terytorium stwarzała wiele okazji do zyskownej współpracy handlowej.

Jak wszystkie społeczeństwa starożytności, ekonomia Rzymu bazowała na rolnictwie, które wymagało niezwykłych nakładów pracy. W miarę jak Rzym prowadził coraz więcej dalekich wojen, wiele drobnych posiadaczy ziemskich służyło w wojsku przez długi czas. Jeśli nie wracali do domu, lub ich farmy bankrutowały pod ich nieobecność, bogaci Rzymianie odkupowali ich ziemie, tworząc większe i większe farmy, zwane latyfundiami. Co więcej, powszechne było niewolnictwo, gdzie niewolnikami byli jeńcy z podbitych ziem. Więcej podbojów przynosiło więcej niewolników na Półwysep Apeniński. Ze względu na efekt skali i fakt, że niewolnicy mogli pracować dłużej, niż robiliby to wolni Rzymianie, powodowało to jeszcze większy wzrost produkcji. Zyski z podbojów wspierały rozwój tworząc zapotrzebowanie na większe zapasy z produkcji rolnej. Niektórzy właściciele ogromnych farm przerzucili się nawet z produkcji zbóż na produkcję roślin większej wartości, oliwek, winogron, albo na chów zwierząt - nie byłoby to możliwe dla mniejszych farm rodzinnych.

Pomimo rozwoju imperium, wszystkie ważne polityczne decyzje dalej podejmowano w samym Rzymie, a miasto rosło i zmieniało się wraz z imperium. Ogromna i wciąż rosnąca populacja miejska wymogła rozwój systemów sanitarnych, zapewniających minimum zdrowia publicznego. Pierwszy akwedukt - strukturę dostarczającą wodę do miasta na dalekie dystanse - został zbudowany w 312 r. p.n.e., tak jak pierwsza droga, Via Appia.

Zdolność do zbierania podatków w monecie, zwiększenie produkcji i handlu oraz zwycięstwa militarne dostarczyły środków na projekty budowlane w Rzymie. Poza drogami, akweduktami i kanalizacją, Rzymianie budowali świątynie i budynki polityczne. Zwycięscy generałowie dedykowali świątynie dla konkretnych bogów i łożyli środki na ich budowę z łupów zdobytych podczas kampanii.

Rzym stał się najpotężniejszym państwem świata w I wieku n.e. dzięki połączeniu potęgi wojskowej, politycznej elastyczności, wzrostu gospodarczego i więcej niż łutu szczęścia. Jego rozrost zmienił świat Morza Śródziemnego i zmienił też sam Rzym. Nowe urzędy, jak gubernator, prowincji, zostały stworzone, by móc zarządzać imperium. Kultura się zmieniała pod wpływem mody z zagranicy, szczególnie z Grecji. Samo miasto fizycznie się przeobrażało ze względu na dopływ łupów i ludzi z innych krajów.