Totmes, Popiersie Nefertiti: perypetie

W 2009 roku odnowione Muzeum Neues w Berlinie świętowało swoje ponowne otwarcie, a popiersie Nefertiti było wystawione jako jedna z głównych atrakcji uroczystości. Zbiegło się to w czasie z jednym z kolejnych wezwań egipskiego rządu do zwrotu rzeźby. Muzeum stanowczo odmówiło jej przekazania, twierdząc że popiersie zostało legalnie nabyte przez niemieckiego archeologa Ludwika Borchardta w 1912 roku. Borchardt wydobył je podczas wykopalisk, wraz z kilkoma innymi przedmiotami, z pracowni starożytnego egipskiego rzeźbiarza Totmesa i przywiózł swoje znaleziska do Niemiec w ramach umowy z ówczesną Egipską Służbą Starożytności. Pomimo braku dowodów na to, iż interesy Borchardta były nielegalne, już w 1925 r. rząd egipski zaczął kwestionować prawo do posiadania przez Niemcy cennych zabytków wywiezionych z Egiptu przez archeologa, nałożył sankcje, a popiersie stało się odtąd źródłem napięć między rządami obu krajów.

Te kontrowersje powiązane są z rosnącą świadomością publiczną na temat i polityki przetrzymywania antyków w muzeach europejskich i amerykańskich. W 2016 roku Nora al-Badri i Jan Nikolai Nelles, artyści z Niemiec, odważnie wypowiedzieli się na te tematy, organizując wydarzenie, które nazwali „NefertitiHack”. Potajemnie zmapowali rzeźbę za pomocą dostępnego na rynku konsumenckim skanera 3D, a następnie szeroko udostępnili te dane na licencji Creative Commons. Zamiarem artystów było, według ich strony internetowej: „zainspirować do krytycznej ponownej oceny dzisiejszych warunków i przezwyciężyć kolonialne rozumienie posiadania w Niemczech”.

Wiele grup opowiada się za wykorzystaniem cyfrowo wytworzonych replik, albo w zastępstwie dla obiektów, które są zwracane do ich miejsca pochodzenia, lub odwrotnie - jako bardzo dokładnych kopii oferowanych zamiast oryginałów. Sugerowano również wymianę danych między instytucjami i grupami, które zgłaszają roszczenia do zabytkowych przedmiotów, jako sposób na złagodzenie napięć związanych z restytucją. Projekt Nellesa i al-Badri jest krytycznym zwróceniem uwagi na rosnące pytania dotyczące zwrotu dzieł i publicznego dostępu do ważnych obiektów za pomocą modeli 3D i innych danych, ponieważ władze Muzeum Neues nie pozwalają fotografować ani publicznie udostępniać ich własnego trójwymiarowego modelu popiersia .

Nora al-Badri, artystka współtworząca NefertitiHack, stwierdziła:

Ponad sto lat po wydobyciu, popiersie Nefertiti pozostaje punktem zapalnym w dyskusji pomiędzy instytucjami a społeczeństwem, co zmusza nas do przeanalizowania sposobów, w jaki zabytkowe obiekty i dane na ich temat są gromadzone, wyświetlane i udostępniane.