Kaplica grobowa Nebamuna

Muzeum Brytyjskie posiada 11 fragmentów jednego z najsłynniejszych dzieł sztuki egipskiej. Pochodzą one z niemożliwej dziś do zlokalizowania kaplicy grobowej Nebamuna, starożytnego egipskiego urzędnika, a dokładniej: "skryby i nadzorcy spichlerzy gromadzących ofiary dla boga", którego zatrudniała Świątynia Amona w Karnaku. Umarł on ok. 1350 r. p.n.e., mniej więcej pokolenie przed czasami Tutanchamona. Jego imię zostało wymazane z inskrypcji, jednak prawie na pewno nazywał się Nebamun.

Malowidła odkrył lokalny agent Henry'ego Salta w Tebach, a w latach dwudziestych XIX w. trafiły do Muzeum Brytyjskiego. Lokalizacja grobowca, z których pochodziły, nie jest dziś znana, jednak uważa się, że położony był w północnej części nekropolii zwanej Dra Abu el-Naga. Styl tych niezwykłych polichromii wskazuje na okres od końca panowania Amenhotepa III (1390-1352 r. p.n.e.) do pierwszych lat rządów jego następcy. Fragmenty były częścią stałej ekspozycji do końca lat dziewięćdziesiątych. Później delikatne malowidła poddane zostały skrupulatnej konserwacji, która powinna zabezpieczyć je na następne pięćdziesiąt lat.

Projekt ten pozwolił na nowo przyjrzeć się niezwykłej technice malarzy, z których każdy zasługuje na miano "starożytnego Michała Anioła", jak określił to jeden z historyków sztuki. Porównanie to w pełni usprawiedliwiają stosowane przez artystów bogate kompozycje, zdumiewające ujęcia zwierząt oraz niezrównane podejście do faktur. Nowe badania i uzyskane dzięki nim informacje umożliwiły ponowne połączenie poszczególnych fragmentów polichromii, co ułatwiło lepsze zrozumienie ich oryginalnego umiejscowienia w grobowcu. Zostaną teraz ponownie udostępnione publiczności - po raz pierwszy w sposób, który pozwoli na podobny odbiór estetyczny jak w czasach ich powstania, czyli w formie dekoracji małej kaplicy.

Malowidła ukazują obrazki z życia codziennego, w tym sceny uczt, prac rolniczych, hodowli zwierząt, polowania i składania ofiar. Rysunek i kompozycja malowidła dowodzą niezwykłej klasy artysty, a fenomenalne przedstawienia zwierząt czynią z niego jedno z najwybitniejszych znanych nam dzieł malarskich starożytnego Egiptu.

Kaplica grobowa była miejscem, gdzie ludzie mogli oddawać część pamięci Nebamuna i jego małżonki modląc się i składając ofiary. Sam Nebamun został pochowany gdzieś pod posadzką najlepiej ukrytego pomieszczenia kaplicy - sekretnej komory grobowej. Kunsztowne malowidła ozdabiające ściany świadczyły nie tylko o tym, jak bardzo chciał zostać zapamiętany, ale także o jego wielkim pragnieniu życia po śmierci.

Budowa kaplicy grobowej była kosztowna i mogli sobie na nią pozwolić jedynie ludzie zamożni. Większość starożytnych Egipcjan była więc grzebana na cmentarzach.

Kaplica grobowa Nebamuna została wykuta w skalnych wzgórzach nieopodal Teb (dzisiejszy Luksor i Karnak). Robotnicy pracowali w kamieniu za pomocą krzemiennych narzędzi i dłut wykonanych ze stopów miedzi. Ściany i sufit grobowca zostały następnie pokryte warstwą glinianego tynku, na który nałożono biały tynk gipsowy. Zapewniło to gładki podkład pod malowidła.

Kaplicę grobową malował zespół artystów. Najpierw szkicowali cały projekt i postacie, by później namalować ostateczną wersję. W niektórych miejscach szkice robocze są nadal widoczne, ukazując zmiany koncepcji artystycznej. Twórcy używali czarnej, białej, czerwonej, żółtej, niebieskiej i zielonej farby.

Kaplica grobowa podzielona była prawdopodobnie na trzy części: pomieszczenie zewnętrzne, wewnętrzne i podziemną komorę grobową, która została zapieczętowana po pogrzebie Nebamuna i jego żony. Na zewnątrz kaplicy wykuto w zboczu wzgórza dziedziniec. Fasada kaplicy została ozdobiona rzędami ceramicznych stożków z imionami i tytułami właściciela.

M. Hooper, Grobowiec Nebamuna (The Tomb of Nebamun), (London, British Museum Press, 2007).

R. Parkinson, Polichromie kaplicy grobowej Nebamuna , (The painted Tomb-chapel of Nebamun), (Londyn, British Museum Press, 2008).

A. Middleton i K. Uprichard, (red.), Malowidła ścienne z grobowca Nebamuna: konserwacja, badania i wystawa w Muzeum Brytyjskim (The Nebamun Wall Paintings: Conservation, Scientific Analysis and Display at the British Museum) (Londyn, Archetype, 2008).

© Rada Powiernicza Muzeum Brytyjskiego