Główna zawartość
Kurs: Zdrowie i medycyna > Rozdział 20
Lekcja 2: Epidemia wirusa EbolaEbola: W skrócie
Co to jest ebola?
Ebola (a właściwie gorączka krwotoczna Ebola) to zagrażająca życiu choroba wywoływana przez wirus Ebola. W grudniu 2013 roku od śmierci dwuletniego dziecka w jednej z wiosek w Gwinei zaczęła się największa epidemia tej choroby w dotychczasowej historii (Baize i in., 2014). Wybuch epidemii pierwotnie obejmował trzy kraje zachodniej Afryki: Gwineę, Liberię i Sierra Leone (choć przypadki / zgony wystąpiły również w innych krajach). Do początku listopada 2014, odnotowano ponad 13000 przypadków i prawie 5000 zgonów, chociaż eksperci uważają, że liczby te mogą być o 250% wyższe, jako że wielu pacjentów w ogóle nie szuka pomocy medycznej. Obecna epidemia jest większa niż wszystkie wcześniejsze epidemie tej choroby łącznie i według Amerykańskiego Centrum Zwalczania i Zapobiegania Chorobom (CDC) ebola może rozprzestrzenić się na inne kraje Afryki Zachodniej, osiągając do stycznia 2015 roku poziom jednego miliona zachorowań (Meltzer i in., 2014)!
Obecna epidemia gorączki krwotocznej Eboli jest tak poważna, gdyż:
- Wcześniejsze przypadki były z reguły ograniczone do terenów wiejskich, natomiast wybuch z 2014 roku rozprzestrzenił się na gęściej zaludnione obszary, gdzie istnieje większe ryzyko przenoszenia się choroby z człowieka na człowieka.
- Obecnie nie ma zarejestrowanej szczepionki ani lekarstwa na ebolę, a ryzyko rozprzestrzenienia się choroby może spowodować panikę na całym świecie.
Jak przebiega replikacja wirusa?
Wiele wirusów przeprowadza proces replikacji w podobny sposób. W przypadku wirusa Ebola wygląda to następująco:
- Wirus Ebola wnika do ludzkiej komórki odpornościowej (np. makrofaga), paraliżując sygnały dla produkcji interferonu, co powoduje brak objawów w pierwszej fazie infekcji.
- Wirus zamienia komórkę w fabrykę wirusów, tworząca armię klonów wirusa. Jednocześnie do krwi wydzielane są związki chemiczne, które zmniejszają krzepliwość krwi (zjawisko to nazywamy trombocytopenią). Skutkuje to niespodziewanymi krwawieniami.
- W pewnym momencie zainfekowana komórka rozpada się i uwalnia wirusy Ebola, które atakują sąsiednie komórki. Rozpadająca się komórka wysyła sygnały chemiczne, które dostają się do krwi i alarmują układ immunologiczny o infekcji. Odpowiedź układu immunologicznego na wirus skutkuje objawami np. bóle mięśni, stawów, wysoka gorączką u pacjenta.
Jakie są objawy gorączki krwotocznej Ebola i jak diagnozować tę chorobę?
Wirus potrzebuje od 2 do 21 dni (a najczęściej 8-10 dni), aby namnożyć się w liczbie wywołującej objawy.Na początku choroba może wyglądać jak cięższy przypadek grypy. Dla większej jasności CDC wprowadziło dwa kluczowe kryteria, które musi spełniać pacjent, aby podejrzewać u niego Ebolę:
Ebola może powodować wiele innych objawów, na przykład osłabienie, brak apetytu, wysypkę, zaczerwienienie oczu, czkawkę, kaszel, bóle klatki piersiowej i trudności w oddychaniu i przełykaniu. Same z siebie objawy te nie wskazują, że pacjent jest chory na gorączkę krwotoczną Ebola, mogą być one wywołane szeregiem innych chorób. W rozwiniętej fazie choroby dochodzi do niewydolności wielu narządów (płuca, serce, nerki, wątroba, mózg) co prowadzi do śmierci.
Jeśli pracownicy służby zdrowia podejrzewają Ebolę, powinni wykonać następujące badania krwi, aby potwierdzić diagnozę:
- Reakcja łańcuchowa polimerazy (PCR): Wyszukiwanie wirusowego RNA
- Test immunoenzymatyczny (ELISA): Wyszukiwanie przeciwciał przeciwwirusowych
Jak rozprzestrzenia się wirus Ebola?
Ebola rozprzestrzenia się, gdy płyny ustrojowe chorej osoby mają kontakt z błonami śluzowymi lub uszkodzoną skórą zdrowego człowieka. Do płynów tych należą; krew, wymiociny, kał, łzy, mocz, ślina, pot, mleko i nasienie. Wirus może przeżyć w płynach ustrojowych pozostawionych na powierzchniach typu podłogi, ściany i poręcze przez około 24-72 godziny, chociaż ryzyko zakażenia po kilku godzinach znacznie spada (CDC, 2014c). Rodzina, przyjaciele i personel medyczny opiekujący się chorymi są w grupie podwyższonego ryzyka kontaktu z wirusem. Grupy te, a także inne osoby, u których ryzyko narażenia jest wysokie (np. pracownicy domów pogrzebowych i laboratoriów), powinny chronić się za pomocą odzieży ochronnej, a następnie zdejmować je w odpowiedniej kolejności: rękawice, osłona twarzy, fartuch, a dopiero na końcu maska!
Ebola może rozprzestrzeniać się także przez kontakt z zakażonymi nietoperzami i naczelnymi lub ich płynami ustrojowymi, co oznacza, że osoby pracujące lub mające bliski kontakt z tymi zwierzętami oraz środowiskiem, w którym przebywają, są grupą podwyższonego ryzyka zakażenia.
Pacjent, który przeszedł chorobę i nie ma już objawów, nie może przenosić wirusa na inne osoby. Jedynym wyjątkiem jest przenoszenie z nasieniem, które może nastąpić nawet do trzech miesięcy po infekcji. Mężczyźni, którzy przeszli gorączkę krwotoczną Ebola proszeni są o wstrzemięźliwość od stosunków płciowych w tym czasie. Osoby, które przeszły chorobę, mogą dalej prowadzić normalne życie i są odporni na wirus przez okres do 10 lat.
Zaznaczamy jasno, wirus ebola nie rozprzestrzenia się przez powietrze, czystą wodę ani zabezpieczoną żywność, zatem można oddychać, jeść i pić produkty z pewnego źródła bez obaw! Natomiast jedzenie surowego lub niedogotowanego mięsa dzikich afrykańskich zwierząt a także surowych owoców z krajów objętych epidemią może skutkować zakażeniem.
Jakie jest prawdopodobieństwo zarażenia wirusem Ebola?
Warto wiedzieć, ile osób może zarazić się od jednej chorej osoby (zakładając, że nikt nie jest zaszczepiony). Liczba R₀ pozwala naukowcom opisanie, jak zaraźliwa jest dana choroba:
- R₀ = 0 oznacza, że nikt się nie zarazi
- R₀ = 1 oznacza, że zarazi się kolejna jedna osoba
- R₀ = 5 oznacza, że zarazi się kolejnych pięć osób, itd...
W przypadku niektórych chorób chory może zarażać inne osoby przez kilka dni (tak jest w przypadku Eboli), w innych chorobach może być to wiele lat (np. wirus HIV). Wartość R₀ dla wirusa ebola to 2, co oznacza, że jedna chora osoba przekaże wirusa średnio kolejnym dwóm osobom (o ile nie zareagujemy). Warto to porównać z jednym z najbardziej zakaźnych wirusów – wirusem odry, który może przenosić się z powietrzem, przez co jeden chory zakaża średnio 18 osób!
Jak leczyć gorączkę krwotoczną Ebola?
Niestety nie ma jeszcze zarejestrowanych leków przyczynowych zwalczających wirusa ebola (szczepionek ani leków). Obecnie trwają przyspieszone badania kliniczne eksperymentalnych czterech leków przeciw wirusowi oraz dwóch szczepionek. Ponadto podaje się chorym dożylnie przeciwciała odpornościowe uzyskane z krwi ozdrowieńców. Jednak personel medyczny może zapewniać leczenie podtrzymujące, które polega na utrzymaniu pacjenta przy życiu w czasie gdy jego organizm zwalcza chorobę. Leczenie podtrzymujące obejmuje:
- Dożylne nawadnianie pacjenta
- Utrzymywanie ciśnienia krwi
- Wspomaganie oddychania w razie potrzeby
- Leczenie innych infekcji lub chorób, które wystąpią równolegle.
Zazwyczaj stan pacjentów, którzy zwalczają chorobę i wychodzą z niej zaczyna poprawiać się po 6 do 11 dniach od wystąpienia pierwszych objawów. Pacjenci w starszym wieku oraz ci z poważniejszymi objawami w przebiegu choroby, na przykład krwotokami, zwykle umierają między szóstym a szesnastym dniem od pojawienia się pierwszych objawów (CDC, 2014b).
Weź pod uwagę:
Dlaczego jedne kraje są bardziej dotknięte przez epidemię wirusa Ebola, a inne nie? Odpowiedź sprowadza się do skutecznego systemu ochrony zdrowia. Trwa wyścig. Z jednej strony wirus szybko przenosi się z jednej osoby na drugą. Z drugiej – personel medyczny próbuje znaleźć i odizolować wszystkich zakażonych, aby wirus się nie rozprzestrzeniał. Po obu stronach liczy się szybkość – jeśli personel medyczny jest szybszy niż wirus, udaje się zatrzymać epidemię. Wymaga to dobrego monitorowania i ustalania kontaktów zakaźnych.
- Monitorowanie: Niektóre państwa mają doskonałe systemy ochrony zdrowia, w których personel medyczny w przychodniach i szpitalach informuje specjalne ośrodki o pacjentach z nietypowymi chorobami. W innych krajach jest wiele wiosek, w których ludzie nie mają dostępu do służby zdrowia, bo przychodnia czy szpital jest za daleko. W takich przypadkach pracownicy służby zdrowia są często wysyłani do danych społeczności, ale nie mogą oni dotrzeć wszędzie. W konsekwencji wielu ludzi choruje i umiera, zanim system ochrony zdrowia w ogóle się o tym dowie, a choroba może rozprzestrzenić się szeroko niezauważona.
- Ustalanie kontaktów zakaźnych: Gdy u pacjenta zostanie zdiagnozowana ebola, zostaje on odizolowany, aby zapobiec ryzyku dalszego rozprzestrzeniania się choroby. Służby medyczne sporządzają wtedy listę wszystkich osób, które mogły się zakazić od pacjenta, zanim wystąpiły u niego objawy, i monitoruje ich stan zdrowia przez 21 dni. Jeśli któraś z tych osób zachoruje, personel medyczny izoluje nowego pacjenta i sporządza kolejną listę osób, które mogły się zakazić, zanim wystąpiły u niego objawy. W idealnych warunkach, jeśli służby medyczne działałyby wystarczająco szybko, lista ta powinna być pusta.
Aby dowiedzieć się więcej, obejrzyj nasz film Epidemia wirusa Ebola!
Bibliografia
Baize, S., Pannetier, D., Oestereich, L., Rieger, T., Koivogui, L., Magassouba, N., … Günther, S. (2014). Emergence of Zaire Ebola Virus Disease in Guinea. New England Journal of Medicine, 371(15), 1418–1425. doi:10.1056/NEJMoa1404505
Center for Disease Control. (2014a). Ebola (ebola virus disease)
Center for Disease Control. (2014b). Ebola virus disease information for clinicians in u.s. healthcare settings
Center for Disease Control. (2014c). Interim Guidance for Environmental Infection Control in Hospitals for Ebola Virus
Center for Diease Control & World Health Organization. (n.d.). History and epidemiology of global smallpox eradication. Smallpox: Disease, Prevention, and Intervention. 16-17.
Meltzer, M., Atkins, C., Santibanez, S., Knust, B., Petersen, B., Ervin, E., … Washington, M. (2014). Estimating the future number of cases in the ebola epidemic - Liberia and serra leon Centers for Disease Control and Prevention. 63(03);1-14.
Mills, C. E., Robins, J. M., & Lipsitch, M. (2004). Transmissibility of 1918 pandemic influenza. Nature, 432(7019), 904–906. doi:10.1038/nature03063
Chcesz dołączyć do dyskusji?
Na razie brak głosów w dyskusji