Prosty system rezerwy częściowej (część 1)

W tym odcinku zacznę przedstawiać bilans prostego banku, żebyście zaczęli rozumieć, jak bank rozlicza swoje aktywa i pasywa w kontekście systemu rezerw częściowych. Zacznijmy od ogólnego wyjaśnienia, czym jest bilans. Temat rozwinę w innych filmach, ale kiedy mówimy o bilansie, mamy na myśli to, ile aktywów ktoś ma, ile pasywów je równoważy i ile zostaje właścicielom firmy itd. Na przykład… Jeśli mam, powiedzmy… uogólnijmy to na każdy typ firmy. Powiedzmy, że firma ma… Tutaj narysuję aktywa. Aktywa będą w zielonym prostokącie. Wysokość jest miarą wielkości aktywów. Powiedzmy, że firma ma 100 mln w aktywach. Aktywa - rozumiecie, że to coś, co przynosi jakiś zysk. Formalniej - to coś, co zapewnia przyszłą wartość i, generalnie, ma dodatnią wartość ekonomiczną. Np. gotówka, bo można ją zamienić na inne rzeczy. Można kupić krowę, która da mleko, czyli przyszłe zyski. Krowa to składnik aktywów. Budynek też, bo daje przyszłą wartość schronienia. Aktywa mogą zawierać prawie wszystko, ale tu przedstawimy je jako gotówkę. Firma ma 100 mln dolarów w aktywach, i powiedzmy, że ma też pasywa. Powiedzmy, że ta firma ma w pasywach 60 mln dolarów. Próbuję narysować odpowiednią wysokość. Niedokładnie, ale powiedzmy, że firma ma 60 mln w pasywach. Pasywa to po prostu zobowiązania. Firma jest winna ludziom rzeczy warte 60 mln dolarów. Patrząc z tej perspektywy, ten twór tutaj… to może być firma, a nawet osoba. Ma 100 mln dolarów w aktywach, ale z tych stu jest winna 60 mln. Albo, patrząc od strony tych 100 mln, powiemy, że zostaje dla niej 40 mln. Spytacie: „Jaka jest tego wartość? Ile mają właściciele?”. Będzie to 100 minus 60. Mają 100, są winni 60, zatem kapitał własny właściciela wynosi 40 mln dolarów. Wartość tego, co ma właściciel, nazywa się kapitałem własnym. To jest podstawowa miara aktywów i pasywów. Wychodząc od tego, powiem, co się dzieje w systemie rezerw częściowych w banku. To, co robi się mechanicznie w systemie rezerw częściowych, różni się od waszych wyobrażeń; od tego, jak ja wam to przedstawiam. Tak łatwiej jest to pojąć. Powiedzmy, że zakładamy bank. Powiedzmy, że… chcę założyć bank. W tym celu idę i… Kupuję… sam nie wiem… Powiedzmy, że kupuję istniejący bank wart 10 mln dolarów. Tu mam aktywa: sprzęt, budynek, komputery i inne rzeczy, wszystko, co jest potrzebne do prowadzenia banku… I jest to warte 10 mln dolarów. To mój kapitał własny. Mam więc 10 mln kapitału własnego. Zrobię to w tych samych kolorach. Niech to będzie zielone. To aktywa, a zobowiązań jeszcze nie mam. Powiedzmy, że odziedziczyłem te pieniądze lub zaoszczędziłem, kupiłem zasoby warte 10 mln dolarów, zatem mój kapitał własny wynosi 10 mln dolarów. To jest mój kapitał własny, tutaj. Wynosi 10 mln dolarów. Nazwę go: kapitał. A teraz powiedzmy, że… spodobał się wam mój budynek, moje systemy informatyczne, to, ile bankomatów mam w mieście, stwierdzacie więc, że chcecie złożyć u mnie pieniądze. Bierzecie więc taczkę pieniędzy, i przywozicie nią depozyt. Składacie 100 mln dolarów w moim banku. W gotówce. To są rezerwy gotówkowe. Wpłacacie banknoty Rezerwy Federalnej. Zaznaczę, że to aktywa. Zatem… narysuję 100 mln dolarów, To będzie jakieś 10 razy wyżej od tego. Przychodzicie do banku i wpłacacie 100 mln dolarów. To jest 100 milionów, 100 milionów… Napiszę: gotówka. To gotówka, która trafia do kupionych przeze mnie sejfów. I to są moje aktywa. Ale oczywiście wy nie dajecie mi tych pieniędzy. Byłbym o 100 mln bogatszy! Chcecie mieć te pieniądze na żądanie. Na rachunku bieżącym. Aby wystawiać czeki i korzystać z bankomatu. Mam więc równoważące pasywa. To moje pasywa. To jest wasz depozyt na żądanie. To jest… Możemy na to patrzeć tak… możemy na to patrzeć… zapiszmy, że to depozyt, na który można wypisywać czeki. Patrzę z perspektywy banku. Dlatego są to pasywa. Ktoś może dać mi czek, a ja muszę wypłacić mu pieniądze. To jest zobowiązanie. Jeśli ktoś wystawia czek, na te depozyty, komuś innemu, to ja, jako bank, muszę czek spieniężyć. Mógłbym to nazwać rachunkiem bieżącym osoby A… Może tak będzie łatwiej. Rachunek osoby A to moje pasywa. Napiszmy więc… Niech to będzie osoba A. Rachunek bieżący osoby A. Rachunek bieżący. I to są pasywa, bo osoba A zawsze może przyjść i zażądać stu milionów w gotówce. To wszystko tutaj… Nie zrobiłem jeszcze nic częściowego, na razie jest jak w systemie rezerw stuprocentowych. Po prostu pilnuję pieniędzy osoby A. W systemie rezerw częściowych mogę pożyczać dużą część pieniędzy. To właśnie mógłbym teraz zrobić, gdybyśmy mówili o tym systemie. Mogę pożyczyć 90% tych pieniędzy. Mogę pożyczyć 90%. Odejmę więc 90%. To wyczyszczę… Wymażę. Powiedzmy, że wziąłem 90%, i pożyczyłem. Mamy już tylko 10 mln z pierwotnych 100, jako rezerwy. Tak będę je nazywał. 10 mln z pierwotnej kwoty. Zatem zostaje mi 10 mln rezerw. A całą resztę pożyczam. Resztę pożyczam. Pożyczam 90 mln… 90 mln dolarów pożyczek. Narysuję duże sterty pieniędzy, które daję ludziom. Powiecie, że nie podarowałem im pieniędzy. W zamian coś płacą. Zatem to są aktywa. Pożyczając pieniądze ode mnie, zaciągacie zobowiązanie. Pasywa dla was, aktywa dla mnie. Niech to będzie jasne. Jeśli jestem bankiem… Jeśli jestem bankiem, i jest kredytobiorca… jest kredytobiorca. Jeśli dam kredytobiorcy… jeśli dam kredytobiorcy dolara, dam mu 1$, można powiedzieć, choć nie do końca tak jest, że kredytobiorca wystawia weksel. Wystawia bankowi weksel. „Jestem wam winien $1, zapłacę go w przyszłości”. Z perspektywy banku, ten weksel to aktywa. Wymiana aktywów. Bank daje 1$, a kredytobiorca - weksel. Z perspektywy kredytobiorcy, dolar stanowi aktywa, a weksel - pasywa. Ale z perspektywy banku… „Mam weksel! Dam go komuś innemu. Sprzedam ten weksel. I przyniesie mi kiedyś zyski”. Jeśli ta osoba jest wypłacalna, to odda te pieniądze. Z tego samego powodu czek jest pasywami banku. Jeśli wystawiacie komuś czek, bank ma obowiązek, jeśli ktoś da ten czek bankowi, wypłacić temu komuś gotówkę. Podobnie, gdy bank pożycza te pieniądze, dostaje weksle od kredytobiorców. Będzie więc miał… 90 mln dolarów w wekslach. Można powiedzieć: 90 mln w kredytach, ale to po prostu weksle. I to są aktywa, bo za jakiś czas przyniosą korzyści. Tu się zatrzymam. To, co przedstawiłem, nie kłóci się z ogólnymi wyobrażeniami. Tak ludzie rozumieją system rezerw częściowych. Macie 100 mln rezerw, pożyczacie 90 mln z tych rezerw, zamieniacie to na aktywa, tutaj weksle. Zobaczymy, że nie całkiem tak jest. Bank może kreować pieniądze. Wziąć 10 mln rezerw i stworzyć te aktywa, funkcjonalnie równoważne. Z początku wydaje się to śliskie, ale w istocie na jedno wychodzi. Wbrew pozorom, sprawa wcale nie jest śliska. Omówimy to w następnym odcinku.