Rzeźba asyryjska

Choć początki cywilizacji asyryjskiej z centrum w żyznej dolinie Tygrysu w dzisiejszym północnym Iraku datuje się przynajmniej na trzecie tysiąclecie przed naszą erą, to niektóre z najbardziej imponujących śladów istnienia tego imperium pochodzą z pierwszego tysiąclecia przed Chrystusem, gdy Asyria dominowała na Bliskim Wschodzie.

Asyryjski król Aszurnasirpal II (883-859 p.n.e.) obrał Nimrud jako swoją stolicę. Wiele głównych pokoi i podwórzy jego pałacu było udekorowanych gipsowymi płytami z wyrytymi płaskorzeźbami przedstawiającymi króla jako arcykapłaca, zwycięskiego myśliwego lub wojownika. Wiele z nich można dziś obejrzeć w Muzeum Brytyjskim.

Aszurnasirpal II, którego imię (Ashur-nasir-apli) znaczy "bóg Aszur jest strażnikiem syna", wstąpił na asyryjski tron w 883 r. p.n.e. Należał do grona tych energicznych królów, których zwycięskie kampanie przyniosły Asyrii wielkie bogactwa i uczyniły ją jedną z największych potęg Bliskiego Wschodu.

Poprowadził przynajmniej czternaście kampanii wojennych, wiele z nich na północ i wschód od Asyrii. Lokalni władcy wysyłali mu kosztowne prezenty i kraj się bogacił. Zyskany tak majątek wykorzystano na gigantyczne prace budowlane w nowej stolicy utworzonej w Kalchu (dzisiejszy Nimrud). Powstała tam cytadela otoczona murem obronnym, świątynie i tzw. pałac północno-zachodni. Sukcesy militarne skutkowały kolejnymi kampaniami, tym razem skierowanymi na zachód. Nawiązano też bliskie stosunki z państwami leżącymi w północnej części wschodniego wybrzeża Morza Śródziemnego. Zbudowano i obsadzono garnizonami warownie nad Tygrysem i Eufratem.

W 859 roku p.n.e., w momencie śmierci Aszurnasirpala, Asyria odzyskała większość terenów utraconym około 1100 roku p.n.e. wskutek problemów ekonomicznych i politycznych okresu średnioasyryjskiego.

Kolejni królowie również upiększali Nimrud, wśród nich syn Aszurnasirpala II, Salmanasar III, który wzniósł Czarny Obelisk przedstawiający Izraelitów składających hołd.

W ósmym i siódmym wieku p.n.e. asyryjski król podbił tereny od Zatoki Perskiej aż do granicy z Egiptem. Najbardziej ambitnym budynkiem tego okresu był pałac króla Sennacheryba (704-681 p.n.e.) w Niniwie. Płaskorzeźby z Niniwy w Muzeum Brytyjskim zawierają przedstawienie oblężenia i ostatecznego zdobycia Lakisz w Judzie.

Jednakże najwspanialsze rzeźby to słynne polowania na lwy z Północnego Pałacu w Niniwie, należącego do Asurbanipala (668-631 p.n.e.). Te sceny początkowo były pokryte farbą, która miejscami się uchowała, i działały na zasadzie dzisiejszych komiksów, z początkiem historii na jednym końcu i obrazkową historią rozwijającą się wzdłuż ścian.

Asyryjczycy tworzyli płaskorzeźby z pewnego rodzaju gipsu w którym ryli żelaznymi i miedzianymi narzędziami. Kamień łatwo eroduje, gdy jest wystawiony na wiatr i deszcz, stąd gdy płaskorzeźby znajdowały się na zewnątrz, prawdopodobnie były chronione przez lakier lub fabrę. Możliwe, że ta forma zdobień została przejęta przez asyryjczyków wskutek ich kampanii na zachód, gdzie kamienne płaskorzeźby obficie występowały w nowohetyckich miastach, na przykład Karkemisz. Asyryjskie płaskorzeźby były częścią szerszego planu dekoracyjnego zawierającego też naścienne malunki oraz glazurowane cegły.

Płaskorzeźby spopularyzował król Aszurnasirpal II (ok. 883-859 p.n.e.) w Kalchu (Nimrud). Wedle tego stylu ozdobiono również późniejsze budynki królewskie w stolicach w Chorsabad i Niniwie.

© Rada Powiernicza Muzeum Brytyjskiego