An introduction to ancient China

Będziemy odnosić się do starożytnych Chin jako czasu pomiędzy neolitem (ok. 6000‒ ok. 1750 p.n.e.), a panowaniem dynastii Han (206 p.n.e. - 220 n.e.), co odpowiada w przybliżeniu okresowi Cesarstwa Rzymskiego na Zachodzie. To faza kształtowania się chińskiej cywilizacji. W tym okresie teren, który dziś nazywamy Chinami przeszedł rozwój od niezależnych od siebie społeczności, poprzez zorganizowane prowincje do zjednoczonego państwa, które następnie rozwinęło kontakty z innymi cywilizacjami.

Pierwszym krokiem było rozwinięcie rolnictwa. Doprowadziło to do osiadłego trybu życia, które pozwoliło na produkowanie nadwyżek żywności oraz ich gromadzenie. Im bardziej społeczności zbliżały się do siebie, tym bardziej rosła potrzeba obrony, aby zapewnić sobie bezpieczeństwo, więc poszczególne osady zaczęły odgradzać się murami. Społeczeństwa rozwarstwiły się na rządzących i poddanych w oparciu o pochodzenie i pozycję w klanie.

Rozpoczęła się wojna na ogromną skalę. Na drodze cywilizacyjnego rozwoju, Chiny rozwinęły własny system pisma oraz różnorodne wierzenia, związane z postrzeganiem nieba i kosmosu. Dokonały również przełomu technologicznego, dzięki któremu zapewniły sobie władzę polityczną i gospodarczą ekspansję.

Wzrost cywilizacyjny oznaczał dla Chin stopniowy proces organizacji niepowiązanych ze sobą grup wokół zbioru powszechnych wierzeń, początkowo przy użyciu siły, a z czasem poprzez wyrażanie, co oznacza bycie Chińczykiem. Tego rodzaju samoświadomość po raz pierwszy pojawiła się za czasów panowania Wschodniej Dynastii Zhou (770-221 p.n.e.), kiedy "Sto Szkół Myśli" filozoficznych spierało się ze sobą na wszelkie możliwe tematy, począwszy od natury człowieka, a skończywszy na idei właściwego postępowania i pojęciu idealnego władcy. Ten okres okazał się tak istotny, że kolejne dynastie odwoływały się do niego jako do miary ich własnej wartości.

Przedział czasowy od neolitu do okresu panowania dynastii Han można podzielić według następującego schematu:

*Epoka neolityczna, inaczej Nowa Epoka Kamienia, zazwyczaj dzieli się według poszczególnych regionów, takich jak: Chiny północno-wschodnie, centralno-północne, wschodnie, południowo-wschodnie oraz centralno-południowe. Co więcej, w każdym z obszarów można wyodrębnić wcześniejsze i późniejsze kultury neolityczne.

**Okres Erlitou, którego nazwa wywodzi się od miejsca odkrycia wykopalisk na terenie starożytnej stolicy, wciąż stanowi przedmiot dyskusji. Niektórzy historycy sądzą, że obszar ten był zasiedlony przez starożytną dynastię Xia. Inni uważają jednak, że znaleziska pochodzą ze wczesnych etapów w dziejach dynastii Shang. Daty odnoszące się do okresów w historii starożytnych Chin: Erlitou, Erligang oraz Anyang, również pozostają kwestią sporną. W odniesieniu do przedziału czasowego od dynastii Xia do dynastii Zhou często mówi się o epoce brązu w Chinach.

***Podział dynastii na zachodnią i wschodnią wskazuje na przeniesienie jej stolicy z zachodu na wschód, np. ze starożytnego Chang’an (Xi’an) do Luoyang. Wschodnia Dynastia Zhou dzieli się na kilka okresów. Przykładowo, podczas Okresu Walczących Królestw, władza trafia w ręce kilku rywalizujących ze sobą państw. Dwór Zhou kontynuuje rządy marionetkowe, podczas gdy pozostałe królestwa toczą ze sobą walkę o wpływy. Ostatecznie zwycięstwo odnosi państwo Qin, dokonując tym samym pierwszego w historii zjednoczenia Chin. Od tego momentu rozpoczynają się w kraju rządy cesarskie.